آشنایی با علائم خطر مواد شیمیایی

آشنایی با علائم خطر مواد شیمیایی

مواد مورد استفاده در آزمایشگاه به علت خواص فیزیکی، شیمیایی و سم‌­شناسی(toxicological) ذاتیشان می­توانند به طرق مختلف برای افراد حاضر در آزمایشگاه خطرآفرین شوند. با توجه به خطراتی که هر ماده ایجاد میکند مواد شیمیایی خطرزا را در دسته بندی‌های مختلف قرار میدهند تا موادی که خطرات مشابه دارند مشخص شوند و با دستورالعمل مناسبشان از آن ها استفاده شود و در شرایط ایمن نگه داری شوند. الزامیست که بر روی ظروف نگه­داری هر ماده خطرات مربوطه مشخص شوند و در صورت نیاز به اطلاعات ایمنی بشتر باید بهsafety data sheet ماده مورد نظر مراجعه شود. در ادامه دسته بندی خطرات به همراه علامت مختص به آن‌ها بصورت خلاصه بیان شده است:

نشانهتوضیحات
مواد اشتعال زا
مواد اشتعال زا
مایعات اشتعال زا (flammable) به موادی گفته میشود که دمای اشتعال آن ها کمتر از 38 درجه باشد. علی رغم این که این مواد در آزمایشگاه ها بسیار پرکاربرد هستند باید تمهیدات لازم حین کار کردن با این مواد رعایت شود علی الخصوص زمانی که حجم بالایی از این مواد مورد استفاده قرار گیرد.
بخارات این مواد عامل اشتعال هستند و استفاده از هود ها و تهویه مناسب از بالا رفتن غلظت این بخارات ممانعت میکند.
از استفاده از شعله باز در حضور این بخارات باید دوری شود.
بسیار فعال و ناپایدار
بسیار فعال و ناپایدار
مواد ناپایدار موادی هستند که میتوانند به صورت ناگهانی تجزیه، پلیمریزه و ... شوند یا تحت عواملی مثل ضربه، نور یا در تماس با مواد دیگر به شدت واکنش بدهند و مقدار زیادی گاز و گرما آزاد کنند. مواد منفجره، پراکسید ها و مواد واکنش دهنده با آب از این دسته مواد میباشند. این مواد خطر جدی برای افراد حاضر در آزمایشگاه میباشند و دستورالعمل های مربوط به این مواد باید به دقت مطالعه شوند و به آن ها عمل شود. همچنین لازم است این مواد در شرایطی به دور از عوامل واکنش زا مثل نور، گرما، ضربه، جرقه و … نگهداری شوند.
اکسید کننده ها
اکسید کننده ها
این مواد در تماس با مواد اشتعال زا و قابل احتراق خطر آتش¬سوزی و انفجار ایجاد میکنند. این مواد میتوانند:
1- سرعت گسترش و شدت حریق را افزایش دهند.
2- در تماس با موادی که در شرایط عادی پایدار هستند باعث اشتعال شوند.
3- باعث سوختن خود به خودی مواد بدون عوامل معمول مثل جرقه وشعله شوند.
مواد خورنده
مواد خورنده
این مواد باعث از بین رفتن یا تغییر در بافت زنده در ناحیه تماس میشوند. این مواد شامل:
1-اسید ها و باز های قوی مثل اسید سولفوریک و سدیم هیدروکسید
2- اکسید کننده ها مثل آب اکسیژنه، کلر، پرکلریک اسید میشوند.
تنفس این مواد علائمی از جمله احساس سوزش، سرفه، حالت تهوع، تنگی نفس و … میباشد. این مواد در صورت تماس با پوست باعث سوختگی، قرمز شدن، احساس درد و … میباشد.
هنگام استفاده از این مواد رعایت نکات ایمنی از جمله استفاده از دستکش و لوازم محافظتی مناسب ضروری میباشد.
محرک و حساسیت زا
محرک و حساسیت زا
اثر این مواد خفیف تر از مواد خورنده میباشد و باعث تغییراتی برگشت پذیر در بافت زنده در محل تماس میشوند. بسیاری از مواد موجود در آزمایشگاه اثر التهاب آور دارند و از این رو بهتر است از هرگونه تماس مواد با چشم و پوست پرهیز شود. به عنوان مثال دود یکی از مواد محرک معمول است که باعث التهاب در مجاری تنفسی و چشم ها میشود.
برخی حساسیت زا بوده و در اثر تماس مکرر باعث باعث برئز واکنش آلرژیک در بافت زنده میشوند. بعضی از این مواد عبارت اند از: کروم – نیکل – فرمالدهید – ایزو سینانات ها
مواد بسیار خطرناک برای سلامت انسان
مواد بسیار خطرناک برای سلامت انسان
این مواد خطرات و آسیب های بسیار شدید به بدن انسان وارد میکنند و شامل: مواد مسمومیت¬زای حاد (acute toxins) ، مواد سرطان زا (carcinogen) و مواد آسیب زا برای دستگاه تولید مثل میباشد. کار کردن با این مواد نیازمند بیشترین احتیاط میباشد و لازم است این مواد در مکانی جدا و مشخص استفاده شوند، در صورت امکان از محیط های جداکننده مثل گلاوباکس استفاده شود، برای دور ریختن این مواد باید ازمحفظه های جداگانه و مشخص شده استفاده کرد و با روش های مخصوص دورریز شوند.
بسیار سمی
بسیار سمی
این مواد در حتی در صورت یک بار تماس کوتاه مدت میتوانند آسیب جدی به سلامتی انسان وارد کنند و یا باعث مرگ شوند.
باید از هرگونه تماس با این مواد پرهیز شود و دور ریختن این مواد باید با ملاحظات لازم انجام گیرد و از ورود کمترین مقادیر این مواد به فاضلاب شهری باید جلوگیری شود.
مقالات مرتبط